Risicothema 4: Fiets en e-bike

Fietsers en e-bikes zijn een risico in de gemeente Moerdijk vanwege het grote aandeel in aantallen én slachtoffers in combinatie met deels ook een beperkte inrichting van de fietsroutes.

Het inwonersaantal van de gemeente Moerdijk is ongeveer gelijk gebleven in de jaren 2017-2022, maar zal met 2% afnemen tot 2035 (CBS, 2019). Het kennisnetwerk SPV heeft als uitgangspunt dat elke inwoner een fietser is. Dat zou betekenen dat het aantal fietsers in de gemeente Moerdijk afneemt. Daar staat echter tegenover dat door de komst van o.a. de e-bike én fietsstimulering steeds meer mensen gaan fietsen. Het aantal fietsers zal naar verwachting dus mogelijk toch stabiel blijven (of groeien).

Het is vanuit de Duurzaam Veilig principes wenselijk dat er een vrijliggend fietspad ligt langs 50 km/u wegen. Van de 25 in de vormtoets opgenomen 50 km/u wegen in de gemeente Moerdijk beschikken er ca. 15 niet of slechts deels over een vrijliggend fietspad. Het betreffen de volgende wegen:

Geen vrijliggend fietspad:

• Zeestraat (Zevenbergen)

• Willem-Alexanderlaan (Zevenbergen)

Deels vrijliggend of fiets(suggestie)stroken:

• Noordlangweg (Willemstad)

• Steenpad (Helwijk)

• Blauwe Sluisdijk / Tol / Langeweg (Klundert)

• Niervaertweg / Molenvliet / Schansweg (Klundert)

• Oranjelaan (Zevenbergen)

• Galgenweg / Kerkhofweg (Zevenbergen)

• Zeestraat / De Meeren / Keizersweerd (Zevenbergen)

• Molendijk (Standdaarbuiten)

Het aandeel letselslachtoffers op de fiets is ca. 24% (26 van 107) en is daarmee het hoogst onder alle vervoerswijzen. Dit aandeel is vergelijkbaar met Rucphen (24%) en is iets meer dan Drimmelen (20%). Het aantal letselslachtoffers op de fiets nam tussen 2017 (1) en 2018 (9) aanzienlijk toe, maar is sindsdien gestabiliseerd (5).

De fietsslachtoffers vallen voornamelijk binnen de bebouwde kom (46%) (12 van 26), namelijk in erven, op 30 en 50 km/u wegen. 23% (6 van 26) valt op wegen buiten de bebouwde kom. Van 30% is onbekend op welke wegcategorie deze zijn gevallen. 46% (12 van 26) van de ongevallen vindt plaats op kruispunten en de 54% op wegvakken (14 van 26). De fietsslachtoffers zijn voornamelijk tussen de 50 en 59 jaar (42%, 11 van 26) en 30% (8 van 26) is 60 jaar en ouder.

Show image fullscreen

Figuur 5: Locaties fietsongevallen in de gemeente Moerdijk

Het aandeel fietsongevallen is in werkelijkheid altijd hoger omdat veel van deze ongevallen, met name enkelvoudig, niet (goed) worden geregistreerd. VeiligheidNL geeft meer inzicht in de fietsongevallen in Nederland, wat ook van toepassing is op de provincie Noord-Brabant. Zo zijn van alle ongevallen met een gewone fiets 65% enkelvoudig en 33% meervoudig, op een elektrische fiets is dit 74% enkelvoudig en 23% meervoudig en op een racefiets is dit 53% enkelvoudig tegenover 41% meervoudig. Daarnaast zijn er nog de volgende statistieken bekend over enkelvoudige en meervoudige fietsongevallen.

Show image fullscreen

Figuur 6: Leeftijdsverdeling bij enkelvoudige vs. meervoudige fietsongevallen

Doelgroepen:

• De groepen met de grootste aantallen ongevallen waren fietsers in de leeftijd 55-74 jaar en kinderen van 4-17 jaar (vooral jongens 4-12 jaar).

• Het aantal fietsongevallen per gefietste kilometers stijgt bij vrouwen met het stijgen van de leeftijd vanaf 50 jaar. Bij mannen begint deze stijging vanaf de leeftijd van 70 jaar.

• Meer dan de helft van de ongevallen gebeurde op een gewone fiets, één op de vijf op een elektrische fiets, en één op de tien op een racefiets.

• Twee derde van de fietsongevallen was een enkelvoudig ongeval. Het aandeel enkelvoudige ongevallen is het hoogst bij elektrische fietsen.

• Racefietsers hebben relatief vaak een meervoudig ongeval.

• Jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 34 jaar hebben vaker een meervoudig ongeval.

• Drie procent van de fietsers was tegen een paaltje gebotst.

• Oudere fietsers hadden een grotere kans op een fietsongeval en dat verband met leeftijd was sterker voor enkelvoudige ongevallen dan voor meervoudige ongevallen.

• Mensen die vaak fietsten hadden meer fietsongevallen door hun grotere blootstelling maar minder ongevallen per fietskilometer. Met name het aantal enkelvoudige fietsongevallen per fietskilometer was bij frequente fietsers lager.

Het aandeel enkelvoudige ongevallen is toegenomen in vergelijking met 2012, vooral door de toename van het aandeel ongevallen op elektrische fietsen, die relatief vaak enkelvoudig zijn.

Wat betreft lichtvoering van fietsers (I&W, 2020) is voor Roosendaal, in het onderzoek de enige Noord-Brabantse gemeente, bekend dat circa 71% van de fietsers hier voor- en achterlicht voert. Dit is hoger dan het landelijk gemiddelde (67%). Het is aannemelijk dat het percentage voor de andere gemeenten in de regio West-Brabant ook rond het Roosendaals of landelijk gemiddelde ligt. Gekeken naar doelgroepen dan zien we dat 63% van de jongeren tot 18 jaar voert licht, tegenover 86% van de 50-plussers.

E-bike

Het verschil tussen de gewone fiets en de e-bike is in de verschillende beschikbare informatiebronnen vaak onduidelijk. Kijkend naar de e-bike dan blijkt dat de landelijke trend laat zien dat er een forse toename is van het bezit en gebruik van de e-bike (ANWB, 2020). De verwachting is dat deze trend zich doorzet in de komende jaren en daarmee een steeds groter onderdeel uit gaat maken van het fietssysteem in de gemeente.

In de gemeente Moerdijk valt 3,7% (4 van 107)van het aantal letselslachtoffers op de e-bike. Dit is meer dan Drimmelen (1%) en vergelijkbaar met Rucphen (4,5%). Mogelijk is dit aandeel dus hoger omdat het onderscheid tussen de fiets en de e-bike niet altijd goed gemaakt kan worden. Kijkend naar de ontwikkeling van het aantal slachtoffers in de laatste jaren dan ligt het aantal slachtoffers de laatste drie jaar (2017-2019, 10 slachtoffers) hoger dan de drie jaar daarvoor (2014-2016, 3 slachtoffers). Een groot deel van de slachtoffers (9 van de 13) op de e-bike betreft 60-plussers, 12 van de 13 zijn 50+. Ouderen hebben dus een relatief hoog aandeel in de e-bike slachtoffers.