Risicothema 2: Fiets en e-bike

Fietsers en e-bikes zijn een risico in de gemeente Geertruidenberg vanwege het grote (toenemende) aandeel in aantallen én slachtoffers in combinatie met deels ook de beperkte beschikbaarheid van veilige fietsvoorzieningen op fietsroutes.

Het kennisnetwerk SPV heeft als uitgangspunt dat elke inwoner een fietser is. Het inwonersaantal van de gemeente Geertruidenberg blijft naar verwachting stabiel in de periode tot 2050. (PBL, 2019), wat zou betekenen dat in de basis het aantal fietsers in de gemeente niet toeneemt. Daartegenover staat wel de opkomst van de e-bike die ook in de gemeente Geertruidenberg een forse toename kent (ANWB, 2020) en het gegeven dat vooral steeds meer ouderen hierdoor langer mobiel blijven op de fiets. Ook tracht de gemeente door beleid en investeringen het fietsen te stimuleren. Het is dus aannemelijk dat het aandeel fietsers in het verkeerssysteem van de gemeente toe zal nemen de komende jaren.

Het is vanuit de Duurzaam Veilig principes wenselijk dat er een vrijliggend fietspad ligt langs 50 km/u wegen. Van de 22 in de vormtoets gescoorde 50 km/u wegen in de gemeente Geertruidenberg beschikken er slechts 6 over een vrijliggend fietspad. Een vrijliggend fietspad ontbreekt op de volgende 50 km/u wegen:

Julianastraat
Oeverkruid
Van Wijngaardenstraat
Weegbree
Heemraadsingel
Stadsweg
Statenlaan
Schansstraat
Beethovenlaan
Luiten Ambachtstraat
Lissenveld
Ottergeerde
Rembrandtlaan
Schoutenlaan
Strijenlaan
Het Spant

Het aandeel letselslachtoffers op de fiets in de periode 2017-2021 is ca. 26% en daarmee het hoogst onder alle vervoerswijzen. Wanneer ook de e-bikeslachtoffers mee worden genomen is dit aandeel 30%. Dit is relatief minder dan in Dongen (43%) en gelijk aan Loon op Zand (ook 26%). Het aantal letselslachtoffers op de fiets en e-bike is in absolute zin klein, maar wel jaarlijks toegenomen sinds 2017 (zie grafiek).

Figuur 3: Aantal fiets en e-bikeslachtoffers in de gemeente Geertruidenberg ten opzichte van de tijd in jaren (VIA, 2017-2021)

De fiets en e-bikeslachtoffers zijn evenredig verdeeld over kruispunten en wegvakken. Op 50 km/u wegen (60%). De fietsslachtoffers zijn gelijkmatig verdeeld over verschillende leeftijdscategorieën, met het grootste aandeel tussen de 50 en 59 jaar (35%). De grootste concentraties aan ongevallen zijn zichtbaar op de grotere invalswegen richting het centrum van Raamsdonksveer.

Figuur 4: Locaties fietsongevallen in de gemeente Geertruidenberg

Het aandeel fietsongevallen is in werkelijkheid altijd hoger omdat veel van deze ongevallen, met name enkelvoudig, niet (goed) worden geregistreerd. VeiligheidNL geeft meer inzicht in de fietsongevallen in Nederland, wat ook van toepassing is op de provincie Noord-Brabant. Zo zijn van alle ongevallen met een gewone fiets 65% enkelvoudig en 33% meervoudig, op een elektrische fiets is dit 74% enkelvoudig en 23% meervoudig en op een racefiets is dit 53% enkelvoudig tegenover 41% meervoudig. Daarnaast zijn er nog de volgende statistieken bekend over enkelvoudige en meervoudige fietsongevallen.

Enkelvoudige fietsongevallen	Meervoudige fietsongevallen
62% door evenwichtsverlies	61% door aanrijding door andere verkeersdeelnemer
12% tijdens het fietsen	39% fietste zelf tegen een andere verkeersdeelnemer aan.
17% botsing met iets of iemand (geen verkeersdeelnemer)	41% was tegenpartij fietser
10% procent van de slachtoffers van een enkelvoudig ongeval verloor het evenwicht tijdens op- of afstappen.	25% wiel raken van andere fietser.
	25% sturen in elkaar haken
	39% was de tegenpartij een rijdende auto.
	7% botsing met bromfiets/scooter/snorfiets.
	Relatief vaak fietsers in de leeftijd 13-34 jaar.

Figuur 5: Leeftijdsverdeling bij enkelvoudige vs. meervoudige fietsongevallen

Doelgroepen:

De groepen met de grootste aantallen ongevallen waren fietsers in de leeftijd 55-74 jaar en kinderen van 4-17 jaar (vooral jongens 4-12 jaar).
Het aantal fietsongevallen per gefietste kilometers stijgt bij vrouwen met het stijgen van de leeftijd vanaf 50 jaar. Bij mannen begint deze stijging vanaf de leeftijd van 70 jaar.
Meer dan de helft van de ongevallen gebeurde op een gewone fiets, één op de vijf op een elektrische fiets, en één op de tien op een racefiets.
Twee derde van de fietsongevallen was een enkelvoudig ongeval. Het aandeel enkelvoudige ongevallen is het hoogst bij elektrische fietsen.
Racefietsers hebben relatief vaak een meervoudig ongeval.
Jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 34 jaar hebben vaker een meervoudig ongeval.
Drie procent van de fietsers was tegen een paaltje gebotst.
Oudere fietsers hadden een grotere kans op een fietsongeval en dat verband met leeftijd was sterker voor enkelvoudige ongevallen dan voor meervoudige ongevallen.
Mensen die vaak fietsten hadden meer fietsongevallen door hun grotere blootstelling maar minder ongevallen per fietskilometer. Met name het aantal enkelvoudige fietsongevallen per fietskilometer was bij frequente fietsers lager.

Het aandeel enkelvoudige ongevallen is toegenomen in vergelijking met 2012, vooral door de toename van het aandeel ongevallen op elektrische fietsen, die relatief vaak enkelvoudig zijn.

Wat betreft lichtvoering van fietsers (I&W, 2020) is voor Roosendaal, in het onderzoek de enige Noord-Brabantse gemeente, bekend dat circa 71% van de fietsers hier voor- en achterlicht voert. Dit is hoger dan het landelijk gemiddelde (67%). Het is aannemelijk dat het percentage voor de andere gemeenten in de regio West-Brabant ook rond het Roosendaals of landelijk gemiddelde ligt. Gekeken naar doelgroepen dan zien we dat 63% van de jongeren tot 18 jaar voert licht, tegenover 86% van de 50-plussers.